De gemeenteraadsverkiezingen liggen achter ons. Nieuwe colleges van burgemeesters en wethouders worden/zijn gevormd. Oudgedienden en nieuw bloed gaan samen weer aan de slag om de balans te vinden in de democratische weegschaal. Wethouders die stoppen, starten met het Appa-traject om op zoek te gaan naar een nieuwe carrière. Of keren terug naar hun oude functie. En precies daar kan het, met het oog op de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra), voor sommige ambtenaren met een politieke ambitie of politieke carrière wringen. Wat gaat er mis?
Niet alle ambtenaren genormaliseerd
Al sinds de jaren ’80 van de vorige eeuw is er een ontwikkeling gaande die ertoe moest leiden dat de rechtspositie van ambtenaren steeds meer gelijkgeschakeld werd met die van mensen in de marktsector. Het stakingsverbod voor ambtenaren werd afgeschaft, de WW en de WAO (nu de WIA) werd ingevoerd, net als de Wet op de ondernemingsraden binnen de overheid.
De laatste stap in dit proces was de inwerkingtreding van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren, de Wnra, per 1 januari 2020. Deze wet zorgde ervoor dat de ‘oude’ Ambtenarenwet 1929 werd vervangen door een nieuwe (de Ambtenarenwet 2017) en dat er afscheid genomen werd van de eenzijdige arbeidsrelaties binnen de overheid. De aanstelling van ambtenaren werd een arbeidsovereenkomst en de arbeidsvoorwaardenregeling werd een CAO. En bovenal: het Burgerlijk Wetboek verving het Ambtenarenrecht.
Gold deze wijziging voor alle ambtenaren? Nee! Enkele groepen en sectoren werden uitgezonderd: onder meer de politie en defensie.
Oude versus nieuwe wet
In de oude Ambtenarenwet 1929 stond vermeld dat een ambtenaar die een functie als raadslid of wethouder had aanvaard, die niet te combineren viel met zijn reguliere functie, tijdelijk werd ontheven uit zijn functie. Dit ‘tijdelijk’ impliceerde dat na afloop van de raadslidmaatschap of het wethouderschap, terugkeer in het oude ambt de norm was.
In de nieuwe, sterk uitgedunde, Ambtenarenwet 2017 kwam een soortgelijk artikel niet terug. Waarschijnlijk is de gedachtegang van de wetgever geweest dat met de inwerkingtreding van de Wnra alle ambtenaren onder het Burgerlijk Wetboek zijn komen te vallen en dat in het Burgerlijk Wetboek een soortgelijke bepaling al is opgenomen.
Probleem is alleen dat niet álle ambtenaren ‘genormaliseerd’ zijn: onder andere defensie- en politieambtenaren hebben geen arbeidsovereenkomst gekregen en vallen dus wat betreft hun rechtspositie niet onder de werkingssfeer van het Burgerlijk Wetboek.
De consequentie? Voor deze groep ‘niet genormaliseerde ambtenaren’ is het niet meer wettelijk geregeld dat zij voor het vervullen van een politieke functie vrijgesteld kunnen worden en dat zij, als ze een politieke functie aanvaarden, een terugkeergarantie hebben naar hun eigenlijke functie.
Haaks op het kabinet Voormalig minister van Binnenlandse Zaken, mevrouw Ollongren, liet in juli 2021 weten dat het accepteren van politieke ambten aantrekkelijker gemaakt moet worden, door onder meer precies dit punt aan te pakken en zo de kans dat meer mensen een tijdelijke overstap naar een politieke functie maken te vergroten. Herstel van de oude wettelijk geldende terugkeerregeling zou daaraan kunnen bijdragen. De hiaat die is ontstaan in de wetgeving staat haaks op wat het kabinet ambieert.
Samen vooruitkijken
U zou maar in deze situatie terechtkomen en zelf met uw oude werkgever afspraken moeten maken na een periode van grote maatschappelijke en politieke betrokkenheid. Geen garanties en geen wetgeving om op terug te vallen. En dan hebben we het nog niet eens gehad over maatschappelijke betrokkenheid en politieke ambities die zo in de kiem gesmoord worden omdat het een aanzienlijk risico met zich meebrengt.
Hoezeer we bij Geerts & Partners ook begaan zijn met dit probleem dat de kwaliteit van het openbaar bestuur in gevaar brengt, we kunnen concreet natuurlijk niks wijzigen aan de wet. Wij zijn geen partij in de discussie.
Wat we wél doen is iedereen die tussen wal en schip dreigt te vallen een deskundige helpende hand bieden tijdens het Appa-traject. In plaats van terug te kijken, verleggen wij de focus samen naar de toekomst. Want terugkeren naar uw oude baan na een of twee termijnen als wethouder, past uw oude organisatie en functie dan nog wel? Wij geven persoonlijke begeleiding op maat en nieuwe richting aan carrières.
Of de wetgeving wordt aangepast? En of dat dan op tijd in orde komt voor de lichting raadsleden en wethouders 2022-2026? Laten we het hopen.
Wilt u sparren over wat de Wnra voor uw politiek verlof betekent?
Maak een afspraak